Rodzina stanowi główny czynnik kształtujący życiowe postawy, wzorce zachowań i sposoby radzenia sobie z emocjami. Buduje system wartości i kreuje postrzeganie samego siebie w otoczeniu. Dorastanie w rodzinie alkoholowej może zatem mieć istotny wpływ na wszystkie wymienione wyżej aspekty życia dorosłego człowieka. Jeżeli jedno lub oboje rodziców jest alkoholikami, dziecko wykształca specyficzne cechy przystosowawcze, które w dzieciństwie zapewniają mu przetrwanie. W dorosłym życiu jednak nie sprawdzają się i mogą w destrukcyjny sposób wpływać na samopoczucie oraz relacje międzyludzkie. Taki ogół objawów zyskał nazwę syndromu DDA, z którym zmagają się setki tysięcy Polaków, a większość z nich przeżywa go nieświadomie.
Wpływ alkoholizmu rodziców na dzieci
Alkoholizm rodziców wiąże się dla dziecka z wieloma przykrymi doświadczeniami, takimi jak odrzucenie, poczucie wstydu, życie w ciągłym stresie i strachu. Dziecko alkoholików nie posiada właściwych wzorców komunikacji i budowania relacji. Nierzadko doświadcza przemocy psychicznej oraz fizycznej, żyjąc w przekonaniu o niezasługiwaniu na bezwarunkową miłość. W związku z tym ma silne poczucie bycia gorszym od swojego otoczenia. Takie dziecko nie jest nigdy w stanie przewidzieć reakcji ani zachowań członków rodziny. Stara się zatem nie okazywać własnych uczuć ani emocji, aby nie przyciągać zbędnej uwagi impulsywnych rodziców. Nawet jeśli jedno z rodziców nie jest alkoholikiem, jego działania i tak skupione są na alkoholizmie drugiego rodzica. Alkohol stanowi zatem główny obszar zainteresowań rodziny. Dziecko jest zmuszane do utrzymywaniu tego problemu w sekrecie przed światem zewnętrznym, przez co staje przed koniecznością ciągłego zaprzeczania temu, co widzi, słyszy i czuje.
Objawy syndromu DDA
W kwestii takiej jak syndrom DDA cechy mogą być zróżnicowane w zależności od osoby. Wynikają one z wielu czynników, takich jak długość i nasilenie problemu alkoholowego w rodzinie, a także indywidualnych cech dziecka. Warto jednak zaznaczyć, że objawy syndromu DDA nie stanowią cech osobniczych. Zostały wykształcone poprzez adaptację do warunków rozwoju i dorastania w dysfunkcyjnym środowisku. Dla wielu osób podejrzewających u siebie syndrom DDA test w postaci krótkich pytań weryfikujących pewne wzorce zachowań może ułatwić postawienie diagnozy. Dorosłe dzieci alkoholików doświadczają przede wszystkim:
- braku wiary w porządek świata,
- poczucia odmienności, samotności i izolacji,
- chronicznego stresu,
- braku zaufania do innych ludzi,
- podatności na zranienie,
- strachu przed konfliktami i odrzuceniem,
- nadmiernej odpowiedzialności lub całkowitego jej unikania,
- tendencji do kłamania bez powodu,
- niskiej samooceny,
- nadmiernego poczucia lojalności,
- smutku i wewnętrznej pustki,
- utraty zaufania do własnych odczuć i osądów,
- silnej potrzeby kontrolowania siebie i innych,
- lęku przed zmianami, szczególnie tymi, które są niezależne od DDA,
- niemożliwości cieszenia się i zabawy,
- wypierania emocji,
- sięgania po alkohol i inne używki w celu poczucia ulgi, uwolnienia się od napięcia lub kompensowania swoich deficytów towarzyskich.
Osoba DDA w związku
Oprócz wymienionych wyżej objawów syndromu DDA Dorosłe Dzieci Alkoholików doświadczają także licznych problemów w relacjach partnerskich. Na ogół takie związki są krótkotrwałe i niesatysfakcjonujące. DDA w objawie przed odrzuceniem często same kończą związki. Co więcej, wykazują nieświadome tendencje do budowania relacji z osobami uzależnionymi. Wynika to z faktu, że w takich związkach mają największe doświadczenie, ponieważ najbliżej im do relacji panujących w rodzinie DDA. W przypadku relacji tworzonych z osobami, które nie są DDA Dorosłe Dzieci Alkoholików często mają problemy z przyjmowaniem i odwzajemnianiem uczuć. Podwyższony poziom lęku, a także negatywne nastawienie do siebie i własnego ciała skutkują mniejszym popędem seksualnym i niższą satysfakcją z życia erotycznego.
DDA a własne dzieci
Dorosłe Dzieci Alkoholików nie mają dobrych wzorców rodzicielskich. Nie chcą być jak właśni rodzice, jednak nie wiedzą, jacy powinni być naprawdę. Wśród osób DDA, które planują lub mają już własne dzieci, wyróżnić można dwa najczęstsze schematy zachowań. Pierwszy z nich to planowanie potomstwa jako formy uzyskania emocjonalnego spełnienia i doświadczenia miłości. To chęć zaspokojenia deficytów z własnego dzieciństwa, oczekiwanie od dziecka bezwarunkowej miłości i niesprawiania kłopotów. Wówczas DDA wypierają trudy bycia rodzicem, przez co mogą doświadczać wiele rozczarowań.
Drugi schemat zachowań DDA względem rodzicielstwa przejawia się w formie traktowania dzieci wyłącznie jako obowiązku, który trzeba wypełnić. Tacy rodzice przejawiają nadmierną kontrolę, są stale czujni i mają duże wymagania wobec swoich dzieci. Ponieważ patrzą na dziecko poprzez pryzmat własnych, trudnych doświadczeń, nie mogą dostrzec w nim autonomicznej jednostki z własną osobowością i potrzebami. Świadomość braku wiedzy i kompetencji w roli rodzica część osób DDA skłania do podjęcia decyzji o braku potomstwa. Rezygnacja z rodzicielstwa z powodu bycia DDA często wynika z obawy przed wyrządzeniem krzywdy, której samemu się doznało.
Na czym polega terapia DDA?
Dla osób, u których zdiagnozowano DDA, leczenie stanowi szansę na powrót do normalności i osiągnięcia satysfakcji z własnego życia. Wiele Dorosłych Dzieci Alkoholików stara się na własną rękę dotrzeć do informacji, jak pozbyć się tego syndromu. Najskuteczniejszą metodę stanowi jednak psychoterapia pod okiem wykwalifikowanego terapeuty uzależnień. Taka osoba pomoże nazwać i uporządkować trudne przeżycia doświadczone w dzieciństwie. Ułatwi zrozumienie własnej sytuacji wynikającej ze związku pomiędzy dzieciństwem a teraźniejszością. Uświadomienie destrukcyjnych schematów zachowań DDA, a także braku odpowiedzialności za to, co robią i czują inni – to pierwsze kroki do zdjęcia z własnych barków ciągłego lęku oraz poczucia winy.
Terapia może być indywidualna albo grupowa. Zwykle trwa kilka lat, jednak nie warto jej przerywać. Kompletne leczenie pozwoli zamknąć przykre wydarzenia z przeszłości i odgrodzić je od bieżącego życia. Terapeuta wskaże nowe rozwiązania aktualnych problemów, pomagając planować i przeprowadzać drobne, stopniowe zmiany. W efekcie można zyskać poczucie własnej sprawczości, lepszą kontrolę i zrozumienie dla swoich emocji, poprawić swoje relacje z otoczeniem i poczuć upragnione zadowolenie z życia.