Terapia grupowa stanowi ciekawą alternatywę dla psychoterapii indywidualnej. Leczenie polega na uczestnictwie w regularnie odbywających się spotkaniach z określoną grupą osób. Terapię grupową prowadzi jeden lub dwóch terapeutów. Podczas spotkań uczestnicy rozmawiają nie tylko z terapeutą, ale także dyskutują między sobą. Wspólnie przechodzą przez poszczególne fazy leczenia, co daje im poczucie wspólnoty.
Dla kogo odpowiednia jest terapia grupowa?
Z terapii grupowej może skorzystać większość osób doświadczających trudności w relacjach interpersonalnych. Warto rozważyć terapię grupową, jeśli borykamy się z odrzuceniem przez otoczenie (rodzinę, przyjaciół, środowisko pracy) lub mamy trudności w nawiązywaniu bliskich więzi. Terapia grupowa może stanowić skuteczną metodę leczenia dla osób posiadających fobie społeczne. Ta metoda leczenia jest polecana także pacjentom znajdującym się w różnego rodzaju sytuacjach kryzysowych, a także cierpiącym na zaburzenia nastroju i osobowości. W terapii grupowej powinny brać udział osoby, które są w stanie podążać za procesem grupowym. Jest zatem nieodpowiednia dla osób o obniżonym intelekcje, a także cierpiących na zaburzenia świadomości, silny niepokój lub psychozę.
Kiedy należy zasięgnąć porady odnośnie terapii?
Terapia grupowa może być skuteczna także w przypadku chorób psychicznych, takich jak depresja, nerwica czy zaburzenia lękowe, jednak dużo zależy od indywidualnego stanu zdrowia danego pacjenta. Dlatego zawsze warto skonsultować decyzję o dołączeniu do grupy terapeutycznej z zaufanym psychologiem. Oceni on, czy samopoczucie i stan zdrowia pacjenta pozwalają na wzięcie udziału w terapii grupowej. Niekiedy przed przystąpieniem do pracy w grupie warto odbyć początkową terapię indywidualną lub też poczekać na moment, w którym leczenie farmakologiczne ustabilizuje samopoczucie na tyle, aby udział w terapii grupowej nie stanowił wyzwania, które przekracza możliwości pacjenta.
Kluczowe zalety i korzyści płynące z terapii grupowej
Specyfika pracy nad sobą podczas terapii grupowej daje szerokie spektrum efektów sprzyjających leczeniu i rozwojowi osobistemu. Wśród zalet terapii grupowej należy wymienić przede wszystkim poczucie przynależności do grupy i jedności z innymi ludźmi. Doświadczenie akceptacji w grupie stopniowo odbudowuje u pacjentów poczucie własnej wartości. Terapia grupowa uczy również w zdrowy sposób nawiązywać i pielęgnować relacje. Wykształtowane z czasem poczucie bezpieczeństwa i zaufania pomaga otworzyć się na otoczenie i w sposób komunikatywny uzewnętrzniać emocje, także te negatywne. Możliwość pozyskania informacji zwrotnej od grupy ułatwia spojrzenie na swoje problemy w sposób obiektywny.
Rodzaje terapii grupowej
Istnieją różne rodzaje terapii grupowych, których charakter oraz cele są zależne od struktury grupy i jej problematyki. Występują grupy otwarte, do których stale dołączają nowi uczestnicy, a także grupy zamknięte, które zakładają określony termin zakończenia i nie przyjmują nowych uczestników po pierwszym spotkaniu. Dokładny sposób prowadzenia terapii wynika ze specjalizacji prowadzącego ją psychoterapeuty. Różne nurty i modele terapii grupowych są dostosowywane do problemów łączących uczestników. Mogą one dotyczyć przykładowo uzależnień, traum doświadczonych w życiu, zaburzeń nastroju albo problemów w relacjach z innymi ludźmi.
Fazy procesu terapeutycznego
Podczas terapii grupowej wyróżniamy 3 lub 4 fazy procesu terapeutycznego, który odzwierciedla rozwój grupy. Pierwsza faza służy zapoznaniu ze sobą uczestników oraz terapeuty. W drugiej uczestnicy szukają swojego miejsca w grupie i sami inicjują tematy. Pojawia się rywalizacja w grupie, próba przejęcia kontroli. Większość osób w instynktowny sposób przybiera wyuczoną rolę. Schematycznie powstają określone w psychologii role liderów, cierpiętników, obserwatorów, błaznów czy kozłów ofiarnych. Etap trzeci procesu terapeutycznego to faza integracji, poczucia wzajemnej bliskości, wpływu, spójności oraz współpracy. Ten etap może trwać do zakończenia terapii, choć niektórzy psycholodzy wyodrębniają dodatkowo etap czwarty, czyli fazę celowej, świadomej aktywności. Wówczas uczestnicy przejawiają największą spontaniczność, są jednak dodatkowo skłonni do refleksji, pogłębiania tematów. Koncentrują się na bieżącej chwili, przełamując wyuczone, szkodliwe modele postępowania.
Czynniki leczące w grupie psychoterapeutycznej
Wyróżnia się aż 11 różnych czynników, które odpowiadają za leczenie w grupie psychoterapeutycznej:
- zaszczepienie nadziei,
- uniwersalność,
- udzielanie informacji,
- altruizm,
- korektywną rekapitulację pierwotnej grupy rodzinnej,
- rozwój umiejętności społecznych,
- naśladowanie,
- uczenie się interpersonalne,
- spójność grupy,
- katharsis,
- czynniki egzystencjalne.
Terapia grupowa, a indywidualna
Pokutuje błędne przekonanie, że terapia grupowa jest mniej skuteczna od indywidualnej. Warto zdawać sobie sprawę z tego, że w przypadku terapii grupowej głównym czynnikiem leczącym nie jest kontakt z terapeutą, lecz z grupą. Stanowi ona środowisko naturalne, w którym praca psychoterapeutyczna przynosi szybkie i skuteczne efekty. Zwykle to niewłaściwe relacje z grupą (rodziną, przyjaciółmi, dziećmi w szkole, osobami w pracy) stanowią przyczynę zaburzeń psychicznych i emocjonalnych. Grupa terapeutyczna uczy bycia w relacjach, co można przenieść do swojego codziennego życia. Ten rodzaj terapii pokazuje, jak nawiązywać relacje, a następnie jak je pielęgnować i jak czerpać z nich radość. Uczestnicy zyskują poczucie przynależności oraz sieć wspierających relacji. Ma to szczególne znaczenie w przypadku samotnych pacjentów, u których potencjał grupy zwiększa powodzenie terapii.
Metody i etapy leczenia na terapii grupowej
Uczestnicy terapii grupowej mają podobne problemy, które mogą ze sobą dzielić. Poprzez obserwację postępów innych osób w przezwyciężaniu tych trudności wzbudzana jest w nich nadzieja na przezwyciężenie własnych problemów. W wyniku grupowej psychoedukacji uczymy się, jak rozpoznawać, akceptować i prawidłowo wyrażać emocje. Doświadczamy bycia potrzebnym, stanowiąc realne dla innych. Rozwijamy swoje umiejętności społeczne poprzez aktywne słuchanie, mówienie o sobie, dowodzenie, towarzyszenie, współpracę oraz współczucie. Uczymy się rozwiązywania konfliktów, podejmowania ryzyka oraz zabawy w grupie. Naśladujemy innych i ich sposoby radzenia sobie z problemami. Jedną z istotnych metod leczenia na terapii grupowej stanowi odtworzenie pierwotnej grupy rodzinnej. Daje ona możliwość zmierzenia się na nowo z trudnościami dzieciństwa lub okresu dorastania.